पोखरा, नेपाली कांग्रेस केन्द्रीय समितिको बैठक असोज २८ गतेबाट जारी छ तर बारम्बार बैठक बसेर वा नबसी स्थगित गर्दै बैठक लम्बिंदै गएको छ। पछिल्लो पटक यहि मङ्सिर ११ गते बस्ने भनिएको बैठक अघिल्लो दिन सूचना जारी गरेर मङ्सिर १२ गतेको लागि सारियो तर मङ्सिर १२ गते पनि बैठक बसेन। मङ्सिर १२ गते शुक्रबार बस्ने भनिएको उक्त बैठक ११ गते राती नौ बजेतिर फेरी अर्को सुचना जारी गरेर मङ्सिर १४ गते आइतबारका लागि सारिएको छ। यसैगरी बैठक बारम्बार स्थगित हुँदैगर्दा डेढ महिना बढी बितिसकेको छ तर अझै निकास निस्किने कुरामा शंका छ।

जेनजी पुस्ताको नाममा भदौ २३ र २४ मा भएको आन्दोलन पछि पहिलो पटक असोज २८ गते बसेको नेपाली काँग्रेस केन्द्रीय समितिको    बैठकको निरन्तरता जारी रहेपनि बैठकले कांग्रेसको महाधिबेशन वा बिशेष महाधिबेशन के गर्ने र कहिले गर्ने भन्ने विषयमा सहमति हुन नसक्दा लामो समय बितेको छ। तर, कांग्रेस नेताहरुको बिचमा सहमति भन्दा एक आपसमा मतभेद र द्वन्द बढ्ने मात्र नभएर सामाजिक संजालको माध्यमबाट एकले अर्को पक्षलाई तल्लोस्तरमा झरेर आलोचना गर्ने क्रम शुरु भएको छ ।

बैठक लामो समय सम्म चल्ने र स्थगत हुने क्रमले निरन्तरता पाउँदा कांग्रेसको तल्लो तहका कार्यकर्ता र नेताहरु समेत विभाजित जस्तै देखिएका छन। उनीहरुले पार्टीको संस्थापन र इतर पक्षका नेताहरुको आलोचना समेत गर्न थालेका छन। नेताहरुले आफ्नो स्वार्थलाई हेरेर मात्र बिबाद निकाल्ने गरेको तर पार्टी र संगठनको हित हुने कुरा नसोचेको भन्दै कार्यकर्ताहरुले आलोचना गरिरहेका छन। नेता र कार्यकर्ताको आलोचना बढ्दै गएपछि पार्टीका कार्यबाहक सभापति पूर्णबहादुर खड्काले सार्बजनिक रुपमा माफि माग्दै बैठक स्थगित गरेका हुन् ।

‘माफ पाऊँ सबैसँग, बैठक सारेकोमा । गाली सबैले मलाई गर्नुस् । जसले गाली गर्न डिजर्भ गर्नुहुन्छ,जबसम्म सर्वसम्मत निर्णय गर्ने अवस्था बन्दैन, म बैठक सारीरहन्छु म कार्यवाहक रहेसम्म ।’ कार्यबाहक सभापति खड्काले सामाजिक संजालमा उक्त कुरा सार्बजनिक गर्दै बैठक सारेपछि सहमतिको आधारमा महाधिबेशन सम्बन्धि बिबाद टुंगिने आशा समेत आम कार्यकर्तामा पलाएको छ। तर पनि कार्यकर्ताहरु बिश्वस्त हुन भने सकेका छैनन। कार्यवाहक सभापति खड्काले एक्समार्फत् घुमाउरो ढंगले महाधिवेशनको विषयमा विवाद गरी रहेकाहरूलाई सहमति जुटाएर आउन सन्देश प्रवाह गर्न खोजेको कतिपय नेता–कार्यकर्ताहरूको बुझाइ छ ।

सरकारले फागुन २१ मा चुनाब घोषणा गरेर आबश्यक तयारी समेत शुरु गरिसकेको अबस्थामा कांग्रेसले चुनाब अगाडी महाधिबेशन गर्नुपर्छ भन्नेमा अधिकांशको जोड रहेको छ। पार्टीको तल्लो तहबाट अधिबेशन सहित केन्द्रीय महाधिबेशन गरेर तल्लो तहबाट नवयुवाहरु सहित अन्य पार्टीमा सक्रिय रहेकाहरु र यस अगाडी अबसर नपाएकाहरुलाई समेत समाबेश गरि नयाँ उर्जा र नयाँ नेतृत्वका साथ चुनाबमा जानुपर्ने अहिलेको आबश्यकता रहेको कतिपयको भनाई छ। तर, नेताहरुको इगोका कारण चुनाब पछाडी मात्र महाधिबेशन गर्नुपर्ने वा पुष भित्र बिशेष महाधिबेशन गर्नुपर्ने भन्ने अडान कायम रहंदा केन्द्रिय समिति समेत अनिर्णित अबस्थामा पुगेको छ।

बिशेष महाधिबेशन भन्दा नियमित महाधिबेशन हुनुपर्छ र त्यो चुनाब भन्दा अगाडी नै हुनुपर्छ भन्नेमा अधिकांश कार्यकर्ता र नेताहरुको जोड रहेपनि पार्टीको बिभिन्न तहको जिम्मेवारीमा रहेका केहि नेताहरुले बिशेष महाधिबेशन भएमा आंफ्नो पदीय जिम्मेवारी अर्को एक बर्षजति बढ्न सक्ने भएकोले पनि तत्काल नियमित महाधिबबेशन हुनु भन्दा बिशेष महाधिबेशन भए ठिक भन्ने पक्षमा देखिएका छन।

आंफ्नो अनुकुलको व्यक्तिलाई बिशेष महाधिबेशनको माध्यमबाट केन्द्रीय समितिमा पठाउने र आफ्नो कार्यकाल अरु एक बर्ष जति लम्ब्याउने सोचमा केहि जिल्ला सभापति र केहि प्रदेश सभापतिहरु पनि देखिएका छन। उनीहरु नियमित महाधिबेशन भएमा केहि दिन भित्रै आफुहरु पदमुक्त हुने भएकोले पनि बिशेष महाधिबेशन भैदिए हुन्थ्यो भन्ने पक्षमा देखिएको बताइन्छ। यसका साथै कतिपय नेताहरु आफ्नो कार्यक्षेत्रमा एक आपसमा मिल्न नसकेपनि बिशेष महाधिबेशनको लागि एकै ठाउँमा उभिएको देख्दा कतिपय कांग्रेस कार्यकर्ताले अचम्म मान्दै प्रश्न समेत गर्न थालेका छन।

कास्कीका कांग्रेस नेताहरुमध्ये जिल्ला सभापति किशोरदत्त बराल, गण्डकी प्रदेश सभापति शुक्रराज शर्मा र महासमिति सदस्य देबराज चालिसे जिल्लामा अहिलेसम्म मिल्न नसकेकोमा बिशेष महाधिबेशनको एजेन्डामा भने उनीहरु एकै ठाउँमा देखिन पुगे। यसलाई कास्कीका कांग्रेस कार्यकर्ताहरुले आश्चर्यको रुपमा पनि लिएका छन। बिशेष महाधिबेशन भएमा चालिसेले केन्द्रीय समितिमा प्रतिनिधित्व गर्न पाउने आशा देखेको र बराल र शर्माले भने जिल्ला र प्रदेश सभापतिको रुपमा आफ्नो कार्यकाल अर्को एक बर्ष जति लम्बिनसक्ने भएकोले पनि उनीहरु एकै ठाउँमा उभिएको हुनसक्ने अनुमान कास्की कांग्रेसका एक सिनियर नेताले गरेका छन।

कांग्रेस विगत डेढ महिनाभन्दा बढी समयदेखि महाधिवेशनसम्बन्धी विवादको भुमरीमा रूमल्लिएको छ । ३० असोजदेखि एजेन्डामाथि छलफल गरे पनि केन्द्रीय कार्यसमिति बैठक कात्तिक ६ गते महाधिवेनबारे कुनै निर्णय नगरी बैठक स्थगित भएकोमा  सम्पन्न भएको थियो । बैठकमा महामन्त्री गगनकुमार थापाले आगामी केही दिनभित्र थप छलफल गरेर महाधिवेशनको विषय टुंगो लगाइने जानकारी दिएका थिए। समझदारीमा महाधिवेशनको विषय टुंगो लगाउन नसकिए विधिबाट भए पनि टुंग्याउनुपर्ने उनको भनाइ थियो ।

‘थप केही दिनभित्र छलफल गरेर समझदारीबाट, नभए कुनै विधिबाट हाम्रो बीचमा बाँकी रहेका विषय टुंग्याउनैपर्छ,’ महामन्त्री थापाको भनाइ थियो, ‘अर्को बैठकमा अरू बाँकी रहेका विषय टुंग्याउनेगरी पार्टीका कार्यक्रमहरू र अरू थुप्रै विषयहरू त्यही दिन हामी प्रस्तुत गर्छौं ।’

खड्काले ६ कात्तिकको बैठकमा महाधिवेशनबारे विभिन्न तहमा गरिएको अनौपचारिक छलफलले सहमति नजिक पुर्‍याएको बताएका थिए। ‘हामीले विभिन्न तहमा अनौपचारिक छलफल गर्‍यौं । अहिलेसम्म यो तरिकाको छलफलले हामीलाई धेरै नजिक पुर्‍याएको छ,’ उनले बैठकमा भनेका थिए, ‘हामी सर्वसम्मत तरिकामा निर्णय गर्ने अवस्थाको नजिक–नजिक पुगेका छौं ।’

महाधिवेशनबारे पार्टीमा देखिएको तीनथरी विवादलाई समझदारीमा टुंग्याउनुपर्ने सोचका साथ आफूले काम गरिरहेको कार्यवाहक सभापति खड्काको भनाइ थियो । ‘हामीले लामो समय छलफल गर्‍यौं । छलफलकै क्रममा र छलफल सकिसके पछाडि पनि एउटा समझदारीका साथ निर्णयमा केन्द्रीय समिति पुग्नुपर्छ भन्ने सोचले हामीले काम गर्‍यौं,’ उनको भनाइ थियो, ‘अहिले पनि गरी नै रहेका छौं ।’

खड्काले केन्द्रीय कार्यसमिति बैठकमा भने झैं महाधिवेशनबारे चुलिएको विवाद समाधानका लागि कांग्रेस नेताहरू प्राय: दिनदिनै सामूहिक र छुट्टाछुट्टै छलफलमा छन् । कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवासँग शुक्रबार पनि कार्यवाहक सभापति पूर्णबहादुर खड्का, महामन्त्रीद्वय गगनकुमार थापा र विश्वप्रकाश शर्माले छलफल गरेका थिए। देउवासँग बिहीबार साँझ पनि खड्कासँगै महामन्त्रीद्वय थापा र शर्माले छलफल गरेका थिए । छलफल बिना निष्कर्ष टुंगिएको थियो । देउवाले बिहीबार नै संस्थापन पक्षीय शीर्ष नेताहरूसँग पनि पार्टीमा देखिएको विवादबारे छलफल गरेका थिए ।

कांग्रेसमा आगामी प्रतिनिधिसभा निर्वाचन अगावै महाधिवेशन गर्ने कि निर्वाचन सम्पन्न भएपछि मात्रै गर्ने भन्नेमा विवाद छ । त्यसैगरी १४ औं महाधिवेशनका झण्डै ५४ प्रतिशत प्रतिनिधिहरूले विशेष महाधिवेशनको माग गर्दै पार्टीसमक्ष हस्ताक्षर बुझाएका छन् । महाधिवेशन प्रतिनिधिसभा निर्वाचन अगावै कि पछाडि भन्ने र विशेष महाधिवेशनको पक्षमा रहेका नेताहरूबीच समझदारी जुट्न नसक्दा कांग्रेस अनिर्णयको बन्दी बनेको छ ।

पटक–पटक बैठक स्थगित गरेर शीर्ष तहमा सहमतिका लागि भएका प्रयासका क्रममा संस्थापन पक्ष शर्तसहित १५ औं महाधिवेशनको कार्यतालिका ल्याउन तयार देखिएको थियो । कार्यतालिकाका लागि विशेष महाधिवेशनको माग गर्दै पार्टीमा दर्ता भएको हस्ताक्षर फिर्ता हुनुपर्ने शर्त संस्थापन पक्षको थियो ।

तर, विशेष महाधिवेशन पक्षधर नेताहरु संस्थापन पक्षको शर्त स्वीकार्न तयार देखिएको छैन । नियमित महाधिवेशन पुसभित्रै भए विशेष महाधिवेशनको माग स्वत: निष्क्रिय हुने उनीहरूको तर्क छ । कांग्रेसको १४औं महाधिवेशनका झण्डै ५४ प्रतिशत प्रतिनिधिले २९ असोजमा कार्यबाहक सभापति पूर्णबहादुर खड्कालाई विशेष महाधिवेशनको लिखित माग बुझाएका थिए । विधानअनुसार माग भएको तीन महिनाभित्र महाधिवेशन आह्वान गर्नुपर्छ । विशेष महाधिवेशनको लागि माग गरिएको समयावधि २८ पुसमा सकिन्छ ।

महामन्त्रीहरू थापा र शर्मा आगामी पुस १६ देखि १९ सम्म नियमित महाधिवेशन हुन नसके विशेष महाधिवेशन गर्नुपर्ने अडानमा छन् । छुट्टै समूहको नेतृत्व गर्दै आएका नेता डा. शेखर कोइराला आगामी पुस मसान्तसम्म नियमित महाधिवेशन हुन नसके विशेषमा जानुपर्ने अभिव्यक्ति दिँदै आएका छन् । उनी हस्ताक्षरमार्फत् नभएर केन्द्रीय कार्यसमितिले विशेष महाधिबेशनको निर्णय गर्नुपर्ने पक्षमा उभिएका छन् ।

पार्टी विभाजन तर्फ जाने हो कि भन्ने शंका 

कार्यवाहक सभापति खड्का निर्वाचन अगावै महाधिवशेन हुनुपर्छ भन्नेहरु, निर्वाचन पछाडि महाधिबेशन हुनुपर्छ भन्नेहरु र तत्काल विशेष महाधिवेशन गर्नुपर्छ भन्ने पक्षमा रहेका नेताहरूबीच समझदारी गराउने प्रयासमा पटक पटक बैठक स्थगित गरेर घनिभूत छलफलमा छन् ।छलफलले आकार लिन नसक्दा कतै पार्टी विभाजित त हुने होइन ? भन्ने चिन्ता र चासो कांग्रेसवृत्तमा निकै बढेको छ।

कांग्रेसको संस्थापन पक्षमा देखिएका केन्द्रीय सदस्य गुरु बराल कांग्रेस विभाजनको अबस्थामा नपुग्ने दाबी गर्छन। ‘अहिले दुवै पक्षले कांग्रेसको हितको लागि आआफ्नो अडान राखेको भनिएको छ। तर, फागुन २१ मा प्रस्तावित संसदीय चुनाब र त्यस अगाडी पार्टीले गर्नुपर्ने बिभिन्न कामका कारणले मात्र नभएर महाधिबेशन गर्नको लागि नयाँ क्रियाशील सदस्यताको वितरण, पुरानाको नबिकरण र बिभिन्न तहको अधिबेशन गर्दा चुनाब अगाडी सम्भव नहुने जस्तो देखिएकोले पनि चुनाब पछि महाधिबेशन गर्ने पक्षमा धेरै केन्द्रिय सदस्यहरु देखिनुभएको छ।’ बरालले गुरुकुल खबरसंग भने ।

विशेष महाधिवेशनको पक्षमा हस्ताक्षर अभियान सञ्चालन गर्ने मध्येका एक गुरूराज घिमिरे भन्छन् ।‘अहिलेसम्म त्यो बाटोमा हिँड्ने कुनै पनि परिकल्पना नभए पनि, भोलि विशेषको मागलाई सामान्यीकरण गर्ने, केही पनि भएको छैनजस्तो गरेर नजरअन्दाज गर्ने रवैया निरन्तर जारी राख्नुभयो भने परिस्थितिले कुन मोड लिन्छ त्यो हामीले भन्न सक्दैनौं । र, यसको सम्पूर्ण जिम्मेवार उहाँहरू (संस्थापन पक्ष) नै ठहरिनु हुन्छ, हामी ठहरिदैनौं ।’

महाधिवेशनबारे चर्किएको विवाद समाधानका लागि कार्यवाहक सभापति खड्कासँगै नेताहरूसँगको छलफलमा सक्रिय नेता रमेश लेखक सहमतिका लागि विभिन्न विकल्पमा छलफल भइरहे पनि निष्कर्षमा पुगि नसकेको बताउँछन् । उनले छलफलमा रहेका विकल्पहरूका बारेमा भने केही खुलाएनन् । नेता लेखकले भनेका छन, ‘सहमतिका लागि विभिन्न विकल्पमा छलफल भइरहेको छ । अहिलेसम्म सहमति जुट्न सकिरहेको छैन ।

स्रोतका अनुसार कांग्रेसमा अहिले सहमतिका लागि छलफलमा रहेका विकल्प दुईवटा छन् । पहिलो– आगामी पुसभित्र महाधिवेशन सम्पन्न गर्ने गरी कार्यतालिका ल्याउने । दोस्रो– आगामी वैशाखमा महाधिवेशनको कार्यतालिका ल्याउने र विशेष महाधिवेशनका लागि प्रक्रिया अघि बढाउने । ‘आगामी पुसमा महाधिवेशन गर्ने गरी कार्यतालिका सर्वसम्मत ल्याउने प्रयास पहिलो प्राथमिकता हो,’ सभापति देउवा र कार्यवाहक सभापति खड्कासँग छलफलमा रहेका संस्थापन पक्षीय एक नेताले भने, ‘अर्को विकल्प भनेको वैशाखको कार्यतालिका ल्याउने र सँगसँगै विशेषको प्रक्रिया पनि अघि बढाउने ।’

निर्वाचन अगाडि नियमित महाधिवेशन सम्भव नभएको बताउँदै आएका एक नेताले आफूहरूको पुरानो अडान यथावत रहेको प्रतिक्रिया दिए। ‘हाम्रो पुरानै कुरा हो । नियमित महाधिवेशन हुनुपर्छ । चुनाव अगाडि अधिवेशन सम्भव छैन । आजको निष्कर्ष पनि त्यही हो,’ शुक्रबार नयाँ बानेश्वरमा सम्पन्न संस्थापन पक्षीय भेलाको निष्कर्ष सुनाउँदै ती नेताले भने, ‘चुनाव अघि महाधिवेशन हुनुपर्छ भन्ने पक्षले मानेनन् भने केन्द्रीय कार्यसमिति बैठकमा भेटिङ गर्नुपर्ने पक्षमा छौं । विशेष गर्ने भए पछि सनाखत गरिनुपर्ने पक्षमा हामी छौं ।’