पोखरा, नेपालको अर्थतन्त्र र बैंकको अवस्था बजारमा सुनिएजस्तो डराउनुपर्ने नरहेको वित्तीय क्षेत्रका जानकारहरूले बताएका छन् । पोखरामा जारी एनसेल फाउन्डेसन नेपाल लिटरेचर फेस्टिभलमा शनिबार ‘के छ बैंकको हालखबर ?’ सत्रका वक्ताहरूले पत्रकार यज्ञ बञ्जाडेसँगको कुराकानीमा नेपालको बैंकिङ क्षेत्रको अवस्था बजारमा सुनिए जस्तो चिन्ता लिनुपर्ने नरहेको बताउंदै सामान्य सिटामोल जस्तो औषधीले पनि बैंकिंग क्षेत्रमा सुधार आउनसक्ने स्पष्ट पारे।

प्रभु बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सीईओ) अशोक शेरचनले बैंकको अवस्था बजारमा सुनिएजस्तो गम्भीर नरहेको बताए । ‘बैंकको अवस्था सिटामोलसम्म दिन परेको अवस्था हो । त्यहाँभन्दा माथि जान परेको छैन । सडकमा सुनिएजस्तो बैंकको अवस्था नराम्रो होइन,’ उनले थपे, ‘हाम्रो बैंकिङ बलियो छ । किन भन्दा केन्द्रीय बैंकको मनिटरिङ र बैंकभित्रको जुन किसिको बलियो पोलिसी, रणनीति र आवश्यकताअनुसारका विकास छ त्यो गरिराखेको हुन्छौं । डराउन हुँदैन ।’

पछिल्ला महिनामा ब्याज दर घटेकाले व्यवसायीलाई सहज भएको सीईओ शेरचनले दाबी गरे । तर लगानी गर्ने वातावरण नदेखेर ऋण लिन नआएको हुनसक्ने उनले बताए । बैंकले ऋणी खोजिरहने भएकाले प्रस्ताव लिएर गएमा त्यसमा लगानी गर्न वर्तमान समयमा कुनै समस्या नरहेको सीईओ शेरचनले बताए ।

हालैको अन्तर्राष्ट्रिय संस्था फाइनान्सियल एक्सन टास्क फोर्स (एफएटीएफ)को ग्रे लिष्टले बैंक र व्यवसायीलाई असर गर्ने सम्भावना रहेको उनले औंल्याए । ‘हामीले आयात–निर्यात गर्ने क्रममा विभिन्न देशका बैंक, व्यावसायिक घरानासँग कारोबार गर्छौं । हेर्ने नजर फरक हुन सक्छ,’ शेरचनले थपे, ‘त्यसबापत थप शुल्क लगाउन सक्ने सम्भावना छ ।

नेपालले ग्रे लिष्टमा पर्दा पर्ने असर हेरेर त्यसलाई समाधान गर्न अहिल्यै लाग्नुपर्ने उनले बताए । ‘हाम्रो ग्रे लिष्टबाट बाहिर निस्कन गरिरहेको प्रगति हेर्ने हुनाले ठूलो असर नपर्ने पनि हुनसक्छ । तर, यसले केही न केही व्यवसाय, बैंक, अनुदान र सहयोगमा असर पर्न सक्छ भनेर पूर्व तयारी गर्नपर्छ,’ शेरचनले भने ।

कृषि विकास बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत गोविन्द गुरुङले लगानीयोग्य पैसा थुप्रनु र खराब कर्जा बढ्नु बैंकिङ क्षेत्रको वर्तमान चुनौती रहेको सुनाए । नीति नियम वा रणनीति बनाएर सदुपयोग गर्न सके लगानीयोग्य पैसा थुप्रिएको विषयलाई सकारात्मक लिनुपर्ने उनको भनाइ थियो । ‘आजको मितिमा भन्नुपर्दा आठ सय अर्ब रूपैयाँ लगानी योग्य पैसा बैंकसँग छ । यसलाई कसरी उत्पादनमूलक क्षेत्रमा लगानी गर्न सकिन्छ, जीडीपीमा योगदान गर्ने क्षेत्र पहिचान गरेर कसरी व्यवसायीलाई लगानी गर्न सकिन्छ भन्ने चुनौती छ,’ उनले भने ।

खराब कर्जा ५ प्रतिशतभन्दा बढी नरहेकाले बैंकिंग क्षेत्र धरासायी नभएको सीईओ गुरूङले जिकिर गरे । तर, खराब कर्जा वर्षेनि बढ्दै गएकाले त्यसलाई सुधार गर्न आवश्यक रहेको उनको भनाइ थियो । खराब कर्जा अहिले ५ प्रतिशतभन्दा तल छ,’ सीईओ गुरूङले भने, ‘३/४ वर्षअघि १.५ देखि बढ्दै गएर साढे ४ प्रतिशत पुगेको छ । खराब कर्जा कसरी घटाउने भन्ने आजको चुनौती हो ।’

बजारमा हल्ला भएजस्तो नेपालको वित्तीय अवस्था नरहेको उनको भनाई थियो । आन्तरिक र बाह्य अडिट, राष्ट्र बैंक, सेबनदेखि धेरै निकायले बैंकको वित्तीय अवस्था अध्ययन गर्ने भएकाले बैंकिङ क्षेत्रमा धेरै समस्या नहुने सीईओ गुरूङले बताए । अर्थतन्त्र कोभिडको समयमा शिथिल भएपनि अहिले सुधार भइसकेको सीईओ गुरूङले दाबी गरे ।

‘अर्थतन्त्रको अबस्था कोभिडदेखि अलिकति शिथिल भएको हो । त्यो अब सकियो । गत वर्ष र यो वर्षको ६ महिनामा सबै सूचक सकारात्मक छन्,’ उनले थपे, ‘हिजो १४ प्रतिशत ब्याज दर थियो । करिब ७/८ प्रतिशत घटिसक्यो भनेपछि सकारात्मकरुपमा अघि बढेको छ ।’ अर्थतन्त्र र बैंक अन्तरसम्बन्धित हुने भएकाले एउटा बिग्रँदा अर्को पनि समस्यामा पर्ने उनको भनाइ थियो ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका बैंक तथा वित्तीय संस्था नियमन विभागका कार्यकारी निर्देशक गुरूप्रसाद पौडेलले कर्जा प्रवाह बढाउन लगानीको वातावरण बनाउन आवश्यक रहेको बताए । ‘उत्पादन भइसकेपछि त्यसलाई बजारसम्म लैजान सक्ने संयन्त्रको विकास भएको छैन । किसानले उत्पादन गर्नुपर्ने, किसानले नै बिक्री गर्नुपर्ने अनि घाटा पनि किसानले व्यहोर्नुपर्ने भएको छ,’ पौडेलले भने, ‘राज्यबाट प्रत्याभूतिको वातावरण गर्न सक्यौं कि सकेनौं भन्ने कुरा पनि छ ।’ कर्जा लिएपछि तिर्नुपर्दैन भन्ने भाष्य बनाउने र बैंक कर्मचारीलाई अभद्र व्यवहार गर्नु अर्थतन्त्रका लागि राम्रो नभएको पौडेलको भनाइ थियो ।

नेपाली व्यावसायिक क्षेत्रमा लगानी नहुनुको एउटा कारण खुल्ला सीमाना पनि रहेको उनले औंल्याए । ‘खुल्ला सीमा छ । आयात निर्वाध गर्न सक्छौं । छिमेकी देशमा जुन अनुदान दिएर किसान र उत्पादन क्षेत्रलाई न्यून लागतमा उत्पादित वस्तु बजार आउँछ,’ उनले थपे, ‘यहाँ चर्को मूल्यमा उत्पादित वस्तुले प्रतिस्पर्धा गर्न सके कि सकेनन् भन्ने लेखाजोखा गर्न आवश्यक छ ।’ अर्थतन्त्रका सबै पक्ष मिले मात्र उत्पादन, वितरण र बजारीकरण, आयात, निर्यातलाई व्यवस्थित गर्न सकिने पौडेलले बताए ।

सत्रमा सहभागी गण्डकी प्रदेश सभा सदस्य सुनिता थापाले वित्तीय सेवा अपांगमैत्री हुन नसकेको गुनासो गरिन् । अपांगता भएकाहरूले मोबाइल बैंकिङको प्रयोग गर्न नपाएको उनले बताइन् ।

कार्यकारी निर्देशक पौडेलले वित्तीय सेवा प्रविधिमैत्री हुने क्रममा रहेको जवाफ दिए । आफूहरूले देशभर रहेका ५ हजार १ सय एटीएम मेसिन र बैंकिङ सेवा अपांगमैत्री बनाउन परिपत्र गरेको उनले जानकारी दिए । ‘अबका पूर्वाधार अपांगतामैत्री बनाउन भनेका छौं । सुविधाबाट वञ्चित गराएको भनेर नलिनुहोला,’ पौडेलले थपे, बैंकलाई गरिएको परिपत्र अनुसार पनि केहि काम भएन भने गुनासो पोर्टलबाट गुनासो दर्ता गर्न सक्नुहुन्छ ।’

पोखराका पर्यटन व्यवसायी बबरजंग गुरूङले बैंकले करोडका योजनामा मात्र लगानी गर्ने गरेको तर साना र मझौला व्यवसायीलाई चासो नदिने गुनासो गरे । बैंकले व्यवसायीको विगत हेर्ने तर कोभिडले अवस्था ठिक नभएको उनको भनाइ थियो ।

जवाफमा कृषि विकास बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत गोविन्द गुरूङले साना व्यवसायीलाई हेपिएको भन्ने सत्य नभएको दाबी गरे । कृषि विकास बैंकबाट डेढ लाखभन्दा बढीले कृषि तथा महिला उद्यमशील कर्जा लिएको उनले सुनाए।